Amerika’da 38 milyondan fazla insan diyabetle yaşıyor ve bu durum onları ölümcül sağlık komplikasyonları açısından risk altına sokuyor. Bu komplikasyonlardan en yaygın olanı ayak veya bacak ampütasyonlarıdır.
Ampütasyon, kol veya bacağın yani vücutta yer alan herhangi bir uzvun travma, enfeksiyon ya da hastalık sonrası cerrahi müdahale ile kesilerek vücuttan ayrılması durumudur.
Her üç dakika 30 saniyede bir Amerikalı, diyabete bağlı olarak bir uzvunu kaybediyor; bu da yılda yaklaşık 160.000 vakaya denk geliyor.
Ampütasyonlar, diyabetin bir risk faktörüdür çünkü hastalığın neden olduğu uzun süreli yüksek kan şekeri, sinir hasarına ve dolaşım bozukluklarına yol açabilir.
Zamanla bu durum, vücudun iyileşmekte zorlandığı yaralanma riskini artırır ve enfeksiyon gelişerek ampütasyona neden olabilir.
Birleşik Krallık'ta görev yapan bir ayak sağlığı uzmanı (podiatrist) olan Jonathan Brocklehurst, diyabetli yüzlerce hastayla çalıştığını ve ayak ampütasyonu riskini artıran yaygın davranışları gözlemlediğini belirtti.
Brocklehurst, Daily Mail’ yaptığı açıklamada, ister ayaklarda açıklanamayan bir his değişikliği olsun, isterse ayakkabı giymeme alışkanlığı, hastalarını hayatlarını değiştirecek bu ameliyattan korumak için neler yapmaları gerektiği konusunda bilgi verdi.
Ayaklarda his kaybı veya karıncalanmayı görmezden gelmeyin
Diyabet hastaları arasında ayaklardaki his kaybının endişe verici bir durum olmadığına dair şaşırtıcı derecede yaygın bir görüş vardır.
Oysa bu durum, yüksek kan şekeri seviyelerinin sinirlere zarar verdiği diyabetik nöropati adlı bir hastalığın belirtisidir. Genellikle ayaklarda, bacaklarda, ellerde ve kollarda hissizlikle kendini gösterir.
Aynı zamanda, yüksek kan şekeri seviyelerinin damarları daraltması sonucu ayaklara giden kan akışının azalmasının da bir işareti olabilir.
Bu iki durum da diyabetik ayak ülserleri (DFU) riskini artırabilir. DFU, ayakta kolayca enfekte olabilen açık yaralardır ve tedavi edilmezse ampütasyona yol açabilir.
Diyabet hastalarının yaklaşık yarısında diyabetik nöropati görülür.
2017 yılında New England Journal of Medicine'da yayımlanan bir çalışmaya göre, orta veya şiddetli ayak enfeksiyonu geliştiren diyabet hastalarının yaklaşık yüzde 20’si ampütasyon gerektirebilir.
Diyabetik nöropati belirtileri genellikle ayak parmaklarında başlar; kişi önce parmak uçlarında his kaybı yaşar, ardından bu durum ayağın üst kısmına doğru ilerler.
Hastalar, ayakta kızarıklık veya çatlak olup olmadığını kontrol ederek ve parmaklarını ayak parmaklarına hafifçe dokundurup başka yöne bakarken hissedip hissetmediklerini test ederek diyabetik nöropati belirtilerini kontrol edebilirler.
Benzer şekilde, diyabete bağlı ayak sorunları yaşayan hastalardan en sık duyduğum belirtilerden biri ayaklarda karıncalanmadır; bu durum periferik nöropatiye işaret edebilir.
Diyabete bağlı periferik nöropati de yüksek kan şekeri seviyelerinin sinirlere zarar vermesiyle oluşur.
Her iki nöropati türü de ciddidir çünkü his değişikliği veya kaybı, yaralanma veya enfeksiyon riskini artırabilir ve bu durum ampütasyona yol açabilir.
Hastanın kullandığı ayakkabılar, ampütasyona neden olabilecek sorunların gelişmesini önlemede kilit rol oynayabilir.
Ayakkabı seçimine dikkat edin
Bir hastanın kullandığı ayakkabılar, ampütasyona yol açabilecek sorunların gelişmesini önlemede kilit rol oynayabilir.
Bunlar arasında, diyabet hastalarının ülser riski taşıdığı durumlarda tercih edilen geniş yapılı kompozit botlar veya ayakkabılar yer alır. Ayak yüzeyinde yara oluştuğunda ve açıldığında enfeksiyon riski artar.
Geniş ayakkabılar, ayak ile ayakkabı arasındaki sürtünmeyi en aza indirerek cilt hasarı riskini azaltmaya yardımcı olur.
Topuklu ayakkabı giymek isteyenler için, bu tür ayakkabıların bunyon, ayak bileği equinus deformitesi, sınırlı ayak bileği esnekliği ve pençe parmak gibi ayak şekil bozukluklarına yol açabileceğini kabul etmek önemlidir.
Bu deformitelerin tamamı ayak ile ayakkabı arasındaki sürtünmeyi artırır.
Bu sorunları özellikle diyabetli çiftçilerde sıkça gördüm çünkü genellikle ayakta aşırı sürtünmeye neden olabilen kauçuk yağmur çizmeleri giyerler.
Nöropati yaşamak, ayak ülseri riskini daha da artırır.
Hayatı boyunca golf oynamış yaşlı bir beyefendi, ayağının dış kısmında yaralarla bana başvurdu.
Nöropati geliştirdiğini fark etmemişti ve bu nedenle ülserleri olduğunu hissedemiyordu.